Waarom is Star Trek zo populair?
In heel veel landen zijn er Star Trek fanclubs, waarvan de fans ’trekkies’ genoemd worden. Een unieke benaming voor een fan: in 2005 werd door initiatief van de TFD de term ’trekkie’ een formeel begrip in de Nederlandse taal met de opname van de term in de 14e editie van het Grote Van Dale woordenboek.
Het feit dat er juist uitgerekend van déze TV-serie zoveel fans over de hele wereld rondlopen, geeft aan dat Star Trek een hele bijzondere TV-serie is. Trekkies ontmoeten elkaar onder andere op de ‘conventies’. De gemiddelde Nederlandse Star Trek conventie van The Flying Dutch trekt ca. 75 bezoekers.
Waarom trekt Star Trek nou zo veel mensen aan? Ten eerste: Star Trek is geen serie met groene wezentjes in ruimteschepen die lukraak op elkaar schieten. De Star Trek sage speelt zo’n 200 tot 400 jaar in de toekomst. Ondanks de bijna onbeperkte technische mogelijkheden die men in die tijd schijnt te hebben, is het vooral de herkenning in de verhalen van de gebeurtenissen in ons dagelijks leven. Verder geeft de serie een vrij positieve kijk op de toekomst, hetgeen veel mensen toch prettig vinden. In Star Trek is er geen ruimte voor armoede, racisme, of het niet respecteren van andermans gebruiken, geloof of cultuur. Het gebruik van geweld is altijd de laatste optie, als de rede geen soelaas meer biedt.
Al in de jaren zestig kwam de stichter van de TV-serie, Gene Roddenberry, met de TV-bonzen in conflict omdat vrouwen, kleurlingen en zelfs een niet van Aarde afkomstige Vulcan een stafofficiersfunctie aan boord van het sterrenschip vervulden. Dit was bij de door-en-door blank-conservatieve Amerikaanse networks ongekend controversieel. Star Trek gaf dus een nieuw gezicht aan de maatschappij. Dit leidde tot lof, maar ook tot veel kritiek. Toen de zwarte actrice Nichelle Nichols (in de serie heette ze ‘Uhura’, wat in het Swahili ‘vrijheid’ betekent), na één jaar acteren er de brui aan wou geven, mede vanwege de negatieve reacties uit de conservatieve hoek, werd ze destijds door Martin Luther King hoogst persoonlijk benaderd om vooral door te gaan met haar rol. Haar rol had destijds een te belangrijke functie voor de maatschappij.
Ook in de latere Star Trek TV-series is een vernieuwende kijk op de samenleving een van de sterke punten. Maar de serie is beslist niet aan te merken als zware kost. Er zit veel vaart in de afleveringen, men komt nogal eens in het nauw, en vooral de humor is van een ongekend goed niveau. De bemanning is altijd van een zeer uiteenlopend pluimage, alleen al door het feit dat enkele van hen van andere, interplanetaire, komaf is. Vulcans kennen bijvoorbeeld geen emotie, Klingons vinden alleen eergevoel essentieel, terwijl Betazed’s een soms wat al te sterke paringsdrift hebben, hetgeen, gecombineerd met hun telepathische eigenschappen, nogal wat lieden in verlegenheid kan brengen.
Enkele kenmerken:
Een mooi voorbeeld is de ‘Prime Directive’. Deze zgn. Eerste Hoofdwet stelt dat men zich nimmer mag bemoeien met primitievere culturen, laat staan je eigen cultuur op te dringen. Respect voor de ander is een rode draad in de serie.
In Star Trek is de Aarde onderdeel van The United Federation of Planets, meestal afgekort als The Federation. Daarbinnen opereert de sterrenvloot Starfleet. The Federation leunt, ook in haar symboliek, sterk op het principe van de Verenigde Naties. Respect voor het leven, cultuur, religie en milieu vormt de voornaamste pijler van deze toekomstige samenleving.
Geld bestaat niet meer, en is geen systeem meer met beursfondsen en winsten. Er zijn nog wel culturen die zeer gebrand zijn op handel en winst, zoals de Ferengi’s, maar dit volkje wordt in de Star Trek serie niet bepaald sympathiek afgeschilderd. Geld willen verdienen wordt in de serie zo’n beetje afgeschilderd als een gebrek aan sociaal-cultureel besef.
Armoede is eenzelfde gebrek. De Deep Space Nine aflevering ‘Past Tense’ is een regelrecht verwijt op het bestaan van ghetto’s en achterstandswijken zoals wij die (helaas) in onze tijd kennen.
Diverse onderdelen uit de oude Star Trek-serie die vroeger utopie leken, zijn thans de normaalste zaken van de wereld:
Captain Kirk nam via een klein zwart uitklapbaar doosje contact op met het ruimteschip, of met andere bemanningsleden op een planeet. Tegenwoordig noemen wij zo’n zwart doosje een gsm of mobieltje.
Computers waren klein, plat, met een vierkant kleurenbeeldscherm. Stap nu in een trein en je komt er tientallen tegen.
NASA heeft begin 1999 een ruimtesonde gelanceerd, genaamd Deep Space One, welke uitgerust is met een ionenpropulsiemotor. Exact dezelfde motor die zogenaamd op de Enterprise zit uit de oude Star Trek-serie uit de jaren ’60.
Andere ontwikkelingen die thans in een ver gevorderd stadium van realisatie zijn, is een straalpistool met verdovende werking gebaseerd op magnetronstralen (In Star Trek: faser); zowel het Britse als het Amerikaanse leger werken aaneen tank waarbij de stalen bepansering vervangen wordt door geweven glasvezel met een magnetisch afschermveld (In Star Trek: shield / forcefield); de medische wetenschap maakt in plaats van injectienaalden steeds meer gebruik van spray-pistooltjes die medicinale stoffen achter de huid spuiten (In Star Trek: hypospray).
Samenvattend, de Star Trek serie kent 5 sterke elementen:
- een gevarieerde serie vol spanning en avontuur die je volgt op het puntje van je stoel.
- een serie met visie op de toekomst, ondanks de high-tech toch een vertrouwde wereld.
- een humoristische serie, al die culturen door elkaar een bron van hilariteit.
- de serie bevat menselijk drama (bekende elementen uit soapseries).
- de serie durft de maatschappij een spiegel voor te houden, het durft netelige kwesties aan de kaak te stellen.
Veel kijkplezier!